Trzynastka, czternastka? Nie, dziękuję.

Ten wpis dotyczy systemu emerytalnego w Polsce. Od ostatniej reformy mamy w Polsce system zdefiniowanej składki, czyli taki, w którym wysokość otrzymywanego świadczenia zależy od wysokości wnoszonej do systemu składki (i waloryzacji). Każdy sam finansuje emeryturę, im więcej oszczędzisz czy uskładasz, tym więcej masz. Wysokość emerytury, przynajmniej modelowo, ma związek z wysokością wpłaconych składek.

Tak właśnie zaplanowano to w ZUS, wspomnijmy jednak, że mamy jeszcze w Polsce inne zakłady emerytalne i systemy: KRUS, uprzywilejowane systemy mundurówki i sędziów, Kartę Nauczyciela. Jednak to właśnie system ZUS-u uważany jest za sprawiedliwszy przez brak przywilejów i bardziej zbilansowany, taki był cel reformy.

Nie jest jednak pozbawiony wad. Nie ma np. żadnego dziedziczenia środków po śmierci osoby ubezpieczonej, która nie przeszła na emeryturę (jest tylko renta rodzinna). Waloryzacje emerytur są niskie w porównaniu z waloryzacją składek, co powoduje ubożenie emerytów starszych roczników. Po pewnym czasie wielu z nich, zamiast dostawać emeryturę adekwatną do włożonej pracy i składek, dostaje emeryturę minimalną. Właśnie emerytura minimalna to kolejna niedopracowana część systemu: przysługuje osobom z 25 (panowie) lub 20 latami (panie) składkowymi bez względu na wysokość składki, a sama kwota wyznaczana jest decyzją polityczną, czasem rośnie bardziej niż reszta emerytur.

Przykładowo, jakie są tego skutki. W 2018 r. emerytura minimalna wynosiła 1030 zł. Waloryzacja w 2019 r. wynosiła 2,86%, ale gwarantowane minimalne świadczenia wzrosły nie mniej niż 70 zł. Ten mieszany charakter sprawił, że emeryt mający emeryturę minimalną zyskał tyle samo, co mający np. 2000 zł emerytury. Nastąpiło spłaszczenie świadczeń. Najbardziej stratne mogły czuć się osoby z emeryturą niższą niż minimalna - im przysługuje prawo tylko do waloryzacji procentowej. Także wysokie emerytury zyskały wyłącznie na wzroście procentowym. Mieszany wzrost jest właściwie niesprawiedliwy, odbywa się kosztem części emerytów na rzecz tych, którzy są blisko minimalnej. Gdyby nie to, waloryzacje procentowe mogłyby być większe. Z tego samego powodu grupa emerytur minimalnych rośnie, tworząc statystyczny bąbel, ciągnący jak magnes:

W istocie mieszana waloryzacja to wynalazek komunistyczny, bliski zasadzie "wszystkim po równo". Tym, co pracowali uczciwie, i tym, którzy się obijali i ograniczyli do minimum. To zupełnie nie buduje zaufania do systemu i jest sprzeczne z poczuciem sprawiedliwości. To także premiowanie wszelkich cwaniaczków, którzy unikali płacenia składek, czy uciekali w minimalne, albo ukrywali część dochodów w szarej strefie. Ich premiuje teraz państwo PiS, już nie tylko waloryzacją kwotową, ale i nowym wynalazkiem: trzynastą emeryturą!

A wkrótce może i czternastą, obiecaną wyborcom, którzy dostają emeryturę poniżej 120 procent wysokości średniej emerytury. Czyli po raz kolejny demotywuje się ludzi od płacenia wysokich składek: widzisz, po co było się starać o większą emeryturę, PiS da! Nazwa "jarkowe" miała podkreślać wdzięczność dla wodza partii, a tymczasem zostanie pamiątką po osobie, która niszczy system zdefiniowanej składki i motywację do odkładania na emeryturę. Po co PPK, Jarek da!

No bo po co dodatkowo odkładać, tworzyć jakieś PPK, gdy oto jakiś wódz przyjdzie i po prostu rozda pieniądze? Ba, robi to z poparciem ludzi nie rozumiejących, co naprawdę wspierają, bo wydaje im się, że to "dar". Nikt zresztą nie odmówi trzynastki, gdy sytuacja ogólna emerytów pogarsza się z roku na rok, nie o to chodzi. Brak jest spójnej, długoterminowej polityki, co pokazała już sprawa OFE. OFE nie tyle były złym pomysłem, ile były źle zaplanowane kosztowo: to trochę jakbyście budowali dom i kasa skończyła się przy murowaniu drugiej ściany. Brak planu, mamy za to szarpanie się, pobłażanie niskim instynktom, brak oparcia o wartości kardynalne. Ważne, byśmy uświadomili sobie, że to zła decyzja i dzieje się to kosztem innych emerytów oraz przyszłych pokoleń.

Tak, tak! To nie Jarek funduje dodatkowe emerytury, bo środki na nie mają pochodzić z Funduszu Rezerwy Demograficznej oraz Funduszu Osób Niepełnosprawnych. Czyli teraz przejadamy rezerwy, niepełnosprawni dokładają sprawnym, a to nie koniec. Trzeba znaleźć środki na czternastkę. Budżet miał się spinać, początkowo szukano środków w zniesieniu limitu składek ZUS (słynna 30-krotność), co miało dać 3 miliardy. To oprotestowano, znalazł się za to inny "myk": oto PKN Orlen kupi Energę, cena to 7 zł za akcję. A większość akcji Energi posiada Skarb Państwa. Spółka ma słabe notowania, jak zresztą większość energetycznej branży. I tak SP wyciągnie za nią pieniądze od Orlenu, gdzie też co prawda ma udziały, ale procentowo niższe. Notowania Orlenu po decyzji spadają, na koniec dnia to -6,3% - prawie tyle, co kapitalizacja Energii.

Nie wiem, jakim cudem dalej rząd chce finansować akcje typu czternastka, ważne, abyśmy zdawali sobie sprawę z tego, że to nie jest nic dobrego. To niszczenie systemu zdefiniowanej składki, demotywowanie ludzi, którzy już i tak nie mają wielkiego zaufania do systemu, ZUS, nie za bardzo potrafią oszczędzać i odkładać. Za chwilę do tego dojdzie demontaż OFE, z którego pieniądze, zamiast trafić na emerytury, znowu mogą zostać przejedzone, i znowu powróci temat emerytalnej nędzy. Być może po to, by wprowadzić emerytury jednakowe, tzw. obywatelskie, czyli nędzę powszechną i komunistyczną, z jaką władzy było po drodze tyle lat.

Nie dajcie się na to nabrać. Dawanie po równo za różną pracę nie jest dobre. Te transfery to jedynie okradanie jednych emerytów dla innych, tych bliższych urn wyborczych. Żadne obietnice, żadne "prywatne PIKE" nie pomogą, jeśli będziemy sobie pobłażać i konsumować to, co ma być rezerwą na starość i kryzys.