Moje zdanie na temat PPK.

Co oferują PPK?

Pod skrótem PPK - Pracownicze Plany Kapitałowe - funkcjonują fundusze zdefiniowanej daty, czyli fundusze, które dla swoich klientów prowadzą szereg subfunduszy o profilu zależnym od docelowej daty emerytury. Generalna zasada w takich funduszach to: im bliżej emerytury, tym ekspozycja na ryzykowne aktywa, jak akcje, mniejsza. Można powiedzieć, że z wiekiem uczestników takich funduszy następuje zmiana profilu ryzyka inwestycyjnego.

Fundusze powstające w ramach PPK ​będą dodatkowo oferować bardzo niskie koszty zarządzania (do 0,6% aktywów), gdyż podlegać będą przepisom ograniczającym je. To istotny plus i przewaga względem większości funduszy na rynku.

Kto będzie finansował wpłaty? Zasadniczo ludzie pracujący, będzie to dodatkowy koszt pracy obciążający wynagrodzenia. Wpłata podstawowa do PPK wyniesie 2% wynagrodzenia od pracownika i 1,5% wynagrodzenia od pracodawcy. Zarówno pracodawca, jak i pracownik, będą mogli zadeklarować dodatkowe składki (do 2% i 2,5% odpowiednio). Swoją część dokłada też państwo: jednorazowa "powitalna" składka ze strony państwa – 250 złotych, a dopłata roczna to 240 złotych. Czyli udział państwa nie jest procentowy, a kwotowy - zdecydowanie bardziej opłacalny dla osób o niskich płacach, pomijalny dla wysoko wynagradzanych.

Po przejściu na emeryturę będzie można skorzystać z odłożonych pieniędzy w różny sposób: możliwa jest jednorazowa wypłata, choć rozsądniejsze wydaje mi się wypłacanie równomiernie środków adekwatnie do przewidywanego dalszego trwania życia. Nie ma jednak co liczyć na to, że będą to kokosy: szacuję, że składka 3,5%+240 zł w scenariuszu powolnych wypłat nie zdoła podnieść naszej emerytury więcej, niż o jakieś 10% przeciętnej płacy uczestnika w ostatnich latach pracy, i to przy założeniu, że będziemy całe zawodowe życie w PPK, zarządzający będą rozsądnie lokować kapitał, a kraj uniknie poważnych kłopotów budżetowych.
Inna opcja skorzystania z pieniędzy to sytuacje poważnej choroby uczestnika lub jego małżonka i dziecka (można pobrać do 25%) oraz wkład własny na mieszkanie czy dom (nawet 100%). W tym ostatnim wypadku środki muszą zostać zwrócone do PPK w ciągu 15 lat. Zwrot można rozłożyć na raty, ale nie powinien rozpocząć się później niż po upływie 5 lat od wypłaty. To trochę jakby taki nieoprocentowany kredyt na... kolejny kredyt. Niespecjalnie mi się podoba - oznacza wyminięcie bankowych przepisów, które powstały dla bezpieczeństwa kredytobiorców.

Przepisy narzucają funduszom limity inwestycyjne, ale i wymuszają udział akcji spółek z WIG20 na poziomie minimum 40% akcyjnej części portfela. To dużo, biorąc pod uwagę nasz rynek, gdzie uczciwość uczestników niewiele odbiega od standardów republik bananowych. Przez ostatnie dziesięciolecie WIG20 zachowywał się bardzo słabo, składa się głównie z państwowych spółek, z których Skarb Państwa wyciąga pieniądze na różne sposoby (podatek kopalniany, utrzymanie kopalni, dopłaty do prądu, podatek bankowy) i w których zatrudnia częstokroć polityków, nie mających pomysłu na spółkę. Osobiście wolałbym w tym miejscu widzieć indeksy krajów demokratycznych, rozwiniętych i uprzemysłowionych, jak USA, Niemcy, Wielka Brytania. Jeśli nasze emerytury mają od czegoś zależeć przez wiele lat, to niech to będą światowi potentaci, a nie upolitycznione spółki kraju, w którym afera goni aferę. Obawiam się, że wymóg inwestowania w WIG20 to sposób na wyciągnięcie dalszej kasy od pracowników, bez wysiłku ze strony tych spółek. Niska dywersyfikacja geograficzna w PPK to jeden z moich największych zarzutów.

Dla kogo PPK ?

Wysokie ryzyko to domena głównie młodych uczestników funduszy, a ci będą w systemie bardzo długo, co zwiększa szanse na zyski z rynku akcyjnego pomimo całej otoczki politycznej wokół programu. Portfele funduszy dla starszych pracowników będą inwestować głównie w obligacje - choć nie gwarantuje to zysków, to ryzyko wysokiej straty też jest niewielkie, można więc powiedzieć, że dla nich uczestnictwo w PPK (lub jego brak) mają niewielkie znaczenie dla portfela. Właściwie ta strona funduszy zdefiniowanej daty niezupełnie mi się podoba: tworzy barierę dla starszych pracowników, by skorzystać na okazjach rynku akcji, a przecież cykl koniunktury giełdowej może być zupełnie oderwany od cyklu ich życia. Życie nie kończy się wraz z przejściem na emeryturę, można więc było założyć, że klient dalej będzie korzystał z funduszu, bo on lepiej niż bank zainwestuje środki. Wcześniejsze rozstanie z giełdą to nie jest taki dobry pomysł. Jeśli jakieś pokolenie trafi na dołujące giełdy w szczycie swojej kariery zawodowej, to może bardzo długo odrabiać straty. By nie szukać daleko: szczyty z 2007 r. WIG20 pozostają niepokonane.

Mamy więc wady i zalety PPK, jak dokonać wyboru? Na PPK warto spojrzeć od strony bardziej indywidualnej: czy potrafię sam oszczędzać na starość? Czy jestem przedsiębiorczy, sam inwestuję z powodzeniem? Czy moja kariera zawodowa rozwija się? Jeśli odpowiedzi brzmią "nie", to PPK może być dobrym wyborem, bo zautomatyzuje oszczędzanie, zmusi pracodawcę do dodania coś od siebie, a i udział państwowej kasy podeprze te oszczędności. Fundusze wyręczą nas w inwestowaniu.

Jeśli jednak odpowiedzi na postawione przeze mnie pytania brzmią "tak", to dopłata od państwa będzie miała marginalne znaczenie, a własne pomysły na biznes i inwestycje mogą być lepszym wyborem, niż fundusze podlegające przepisom pisanym przez polityków. Jak pamiętamy, OFE też miały liczne i zmieniające się reguły, a kończą teraz w niełasce, zdane na zawirowania rynku akcji. To zdecydowanie nie budzi zaufania do rządowych programów.

PS. Jak zauważył jeden z moich Czytelników, istnieje wariant wypłaty z PPK przed emeryturą. Wiąże się z utratą dopłaty od państwa oraz potrąceniem 30% składki pracodawcy na rachunek w ZUS. Jest to jednak ciekawa opcja ucieczki, gdyby PPK nie spełniły naszych oczekiwań - albo realizacji zysku, gdyby doszło do hossy.

PPS. Jeśli decydujecie się na PPK, warto wiedzieć o dodatkowych opcjach. Uczestnik PPK może dokonać konwersji/zamiany środków dotychczas zgromadzonych w funduszu zdefiniowanej daty właściwym dla jego wieku na jednostki uczestnictwa innego funduszu w ramach tego samego TFI. W ten sposób może sam dostosować poziom ryzyka inwestycyjnego oszczędności. Takiej zmiany uczestnik może dokonywać wielokroć, ale w roku kalendarzowym tylko dwie konwersje są bezpłatne. Ponadto uczestnik PPK może określić podział bieżących wpłat na kilka (sub)funduszy zdefiniowanej daty, zarówno w kierunku większego ryzyka, jak i mniejszego, niż wynika to z wieku uczestnika. Jest to jakiś sposób, by uniknąć opisanych wyżej zagrożeń, ale i korzystać z szans, o ile się nadarzą.

Osobom zdecydowanym na PPK radziłbym sprawdzić, jakie doświadczenie inwestycyjne miała wybrana przez nie firma oraz jakie notowała wyniki. W przypadku TFI dużo informacji nt. wyników znajduje się na moim blogu.